Google DeepMind’in Aeneas Yapay Zekası ile Antik Latin Yazıtlarını Anlamak
Google DeepMind’ın geliştirdiği yeni yapay zeka yazılımı Aeneas, tarihçilerin antik Latin yazıtlarını daha iyi anlamalarına yardımcı oluyor. Eski taşlara kazınmış metinlerin nerede ve ne zaman yazıldığını tahmin eden bu yenilikçi araç, geçmişle günümüz arasındaki köprüyü güçlendirmeyi hedefliyor.
Aeneas Nedir ve Nasıl Çalışır?
Aeneas, kısmi transkripsiyonlar ve yazıtların yüksek kalitede taranmış görüntüleri üzerinden çalışıyor. Bu bilgilerle birlikte yazıtların tahmini tarih ve coğrafi kökenlerini sunuyor. Ayrıca eksik veya hasar görmüş bölümleri tamamlamaya yönelik önerilerde bulunuyor. Örneğin, “… us populusque Romanus” ifadesi hasarlı bir yazıtın başlangıcıysa, Aeneas bu metnin öncesinde genellikle “Senatus” kelimesinin geldiğini tespit ederek tam ifadeyi “Senatus populusque Romanus” (Roma Senatosu ve Halkı) şeklinde tamamlayabilir.
Aeneas, bu işlemi gerçekleştirirken yaklaşık 150.000 farklı Latin yazıtından oluşan geniş bir veritabanından faydalanıyor. Bu yazıtlar, günümüz İngiltere’sinden Irak’a kadar uzanan coğrafyalardan toplanmış ve yapay zekanın eğitilmesinde kullanılmıştır. Bu özel veri seti, Aeneas’ı genel amaçlı dil modellerinden ayırıyor çünkü antik yazıtların kapsamlı dijital kayıtlarının sayısı büyük dil modellerin eğitiminde kullanılan milyarlarca belgelerle kıyaslanamayacak kadar sınırlıdır.
Aeneas’ın Tarih Araştırmalarına Katkıları
Google DeepMind araştırmacılarından Yannis Assael, Aeneas’ın temelde tarihçilerin iş akışlarını kolaylaştırmayı amaçladığını belirtiyor. Epigrafi alanında uzmanlaşmış tarihçilere, belirli bir yazıtla ilgili pek çok hipotez ve analiz önererek onların el emeği ile detaylı arama yapma gerekliliğini azaltıyor.
Bu amaçla yapılan bir çalışmada, 23 tarihçiye daha önce tarihlendirilmiş yazıtlar gösterildi ve Aeneas kullanmaları istendi. Nature dergisinde yayımlanan sonuçlar; Aeneas’ın %90 oranında yeni araştırma fikirleri doğurduğunu ve yazıtların nerede ve ne zaman ortaya çıktığı konusunda daha doğru tahminler yapılmasını sağladığını gösterdi.
Ayrıca, Ankara’daki ünlü Monumentum Ancyranum yazıtına da uygulanan Aeneas, mevcut tarihsel analizlerle tutarlı sonuçlar verdi. Nottingham Üniversitesi’nden epigrafi uzmanı Thea Sommerschield bu deneyimi “tam anlamıyla şaşırtıcı” olarak nitelendirdi. Ancak hâlâ Aeneas’ın daha az bilinen ve daha karmaşık yazıtlar üzerindeki başarısı konusunda kesin bir görüş oluşmamıştır.
Aeneas’ın Özellikleri ve Kullanım Alanları
Aeneas, sadece anlam tahmini yapmıyor; metinlerin tarih ve yer bağlamlarını da sunuyor. Ayrıca, paralel yazıtlar için önerilerde bulunarak araştırmacıların karşılaştırmalı analiz yapmasına imkân tanıyor. Bu özellikler tarihyazıtçılığında büyük kolaylık sağlıyor.
Aeneas’ın başlıca avantajları:
- Eksik veya zarar görmüş yazıtların metin tahminlerini yapabilme.
- Yaklaşık 150.000 yazıttan oluşan geniş bir veritabanından benzer örnekler sunma.
- Tahmini tarih ve coğrafi konum belirleyerek yazıtların bağlamını ortaya koyma.
- Araştırmacılara farklı hipotezler sunarak çalışma sürecini hızlandırma.
- Okullar ve müzeler için ücretsiz erişilebilir arayüz sunarak eğitime katkı sağlama.
Google DeepMind, Aeneas’ı açık kaynak olarak yayımladı ve özellikle eğitim kurumlarında kullanılmasını teşvik ediyor. Belçika’daki bazı okullarda tarih derslerine entegre edilmesi için çalışmalar sürüyor. Sommerschield, “Yeni bir yazıtla karşılaşıldığında ya da müzede inceleme yaparken Aeneas’ın yanınızda olması hayalimiz” diyerek gelecekteki kullanım alanlarına dikkat çekiyor.
Özetle, Aeneas antik Latin yazıtlarını çözümlemek isteyen araştırmacılar için güçlü ve yenilikçi bir araç olarak öne çıkıyor. Tarihi belgelerin günümüzle bağdaştırılmasını kolaylaştırarak, geçmişi daha anlaşılır ve erişilebilir hale getirmeyi hedefliyor.
